Η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ με μια ιστορική της απόφαση, στις 29 Νοεμβρίου 2012, αναγνώρισε τη Παλαιστίνη ως κράτος μη-μέλος παρατηρητή με μεγάλη (αν και όχι θριαμβευτική) πλειοψηφία 138 υπέρ, 9 κατά και 41 αποχές.
Αν και το νέο διπλωματικό καθεστώς της Παλαιστίνης δεν μπορεί να έχει άμεσα πρακτικά αποτελέσματα στην άσκηση εθνικής κυριαρχίας και ό,τι αυτή συνεπάγεται, δίνει τη δυνατότητα στους Παλαιστινίους να μετάσχουν σε διάφορους φορείς του ΟΗΕ και σε διεθνείς οργανισμούς, όπως το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο της Χάγης, ώστε να ασκήσουν δίωξη κατά του Ισραήλ για την παραβίαση της διεθνούς νομοθεσίας, την διάπραξη εγκλημάτων πολέμου και εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας, όπως τέτοιες κατηγορίες θα μπορούσαν να στοιχειοθετηθούν εναντίον της Ισραηλινής κατοχής και εποικισμού και των δυσανάλογης ισχύος επιθέσεων κατά του Παλαιστινιακού πληθυσμού.
Ποιές είναι όμως οι προϋποθέσεις προσφυγής στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο και η δικαιοδοσία του για τη δίωξη εγκλημάτων σε βάρος Παλαιστινίων;
Το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο της Χάγης ιδρύθηκε το 1998 με τη δικαιοδοσία να διώκει άτομα – κι όχι κράτη – που διαπράττουν διεθνή εγκλήματα, όπως εγκλήματα πολέμου, εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και γενοκτονία.
Οι περισσότεροι τέτοιοι διεθνείς θεσμοί δεν έχουν τη καθολική δικαιοδοσία να διώκουν εγκλήματα που διαπράχθηκαν σε χώρες που δεν επιλέγουν να μετάσχουν ως μέλη στους οργανισμούς αυτούς, το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο, όμως, έχει δικαιοδοσία να ασκήσει δίωξη σε βάρος ατόμων, πολιτών κρατών-μελών του οργανισμού και μη, αν το έγκλημα διαπράχθηκε στο έδαφος χώρας ή χωρών που είναι οι ίδιες μέλη του ΔΠΔ.
Αυτό σημαίνει, λόγου χάρη, πως αν ο πολίτης μιας χώρας που δεν είναι μέλος του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου, όπως οι ΗΠΑ, διαπράξει διεθνές έγκλημα, εντός του πεδίου αρμοδιότητας του ΔΠΔ, στο έδαφος μιας χώρας που είναι μέλος του ορανισμού, όπως η Γαλλία, τότε το ΔΠΔ έχει την δικαιοδοσία να ασκήσει δίωξη σε βάρος του. Με άλλα λόγια, η δικαιοδοσία του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου ακολουθεί εκείνη των μελών του, και στη παραπάνω περίπτωση η Γαλλία έχει το δικαίωμα να διώξει έναν Αμερικανό πολίτη που διέπραξε έγκλημα στο έδαφός της, λόγω της εθνικής κυριαρχίας που ασκεί στο έδαφός της.
Ενόσω η Παλαιστίνη δεν είναι κράτος, δεν μπορεί να γίνει μέλος του ΔΠΔ και οι πράξεις του Ισραήλ στα Κατεχόμενα Παλαιστινιακά Εδάφη δεν υπάγονται στη δικαιοδοσία του δικαστηρίου, εκτός κι αν το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ αναφέρει την υπόθεση στο ΔΠΔ ή το ίδιο το Ισραήλ υπογράψει τη συνθήκη συμμετοχής στον οργανισμό. Η έλλειψη κρατικής υπόστασης της Παλαιστίνης ήταν ο λόγος που το Παλαιστινιακό αίτημα για διερεύνηση της διάπραξης εγκλημάτων πολέμου εκ μέρους του Ισραήλ στα πλαίσια της επιχείρησης “Ρίψη Μολύβδου” στη Λωρίδα της Γάζας το 2009 δεν έγινε δεκτό από τον Εισαγγελέα του δικαστηρίου. Εάν, όμως, η Παλαιστίνη ως κράτος πλέον, αναγνωρισμένο από τον ΟΗΕ, υποβάλει αίτημα συμμετοχής στο ΔΠΔ και γίνει δεκτό, τότε τα διεθνή εγκλήματα που διαπράττονται στο έδαφός της θα υπάγονται στη δικαιοδοσία του ΔΠΔ.
Υπάρχουν βέβαια ορισμένες πρόσθετες προϋποθέσεις και όροι για τη δίωξη αυτών των εγκλημάτων από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο:
- Η δικαιοδοσία του ΔΠΔ δεν είναι αναδρομική, αλλά μελλοντική, δηλαδή δεν μπορεί να διερευνήσει και να ασκήσει δίωξη για εγκλήματα που διαπράχθηκαν στο παρελθόν, πριν απο την ένταξη μιας χώρας στον οργανισμό, αλλά μόνο τα φερόμενα ως εγκλήματα που διαπράχθηκαν μετά την ένταξή της.
- Η δικαιοδοσία του ΔΠΔ περιορίζεται στα εγκλήματα που διαπράχθησαν εντός του κυρίαρχου εδάφους των μελών του. Στη περίπτωση της Παλαιστίνης, αν και υπάρχει διεθνής διπλωματική και επιμέρους δικαστική-νομική αναγνώριση της επικράτειάς του στα εδάφη της Δυτικής Όχθης, συμπεριλαμβανομένης της Ανατολικής Ιερουσαλήμ, και της Λωρίδας της Γάζας, στα σύνορα προ του πολέμου 1967 (της εκεχειρίας του 1949 δηλαδή), αυτά μπορούν να οριστικοποιηθούν μόνο στα πλαίσια των διμερών διαπραγματεύσεων μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστίνης. Υπάρχει, επομένως, μια νομική περιπλοκή, που μπορεί τουλάχιστον να καθυστερήσει τις διαδικασίας εκκίνησης οποιασδήποτε έρευνας για φερόμενα διεθνή εγκλήματα.
- Η δικαιοδοσία του ΔΠΔ είναι συμπληρωματική, που σημαίνει ότι ο Κατήγορος θα διερευνήσει μόνο τις υποθέσεις για τις οποίες το Ισραήλ έχει το ίδιο αμελήσει να διεξαγάγει έρευνα (και στη περίπτωση αυτή το Ισραήλ έχει ένα παρελθόν στη οργάνωση αμφισβητούμενης αξιοπιστίας δικαστικών διαδικασιών).
- Λόγω των περιορισμένων πόρων του Δικαστηρίου δεν διερευνά κάθε υπόθεση που υποβάλλεται σ’ αυτό, αλλά προχωρεί σε έρευνες κατόπιν αξιολόγησης της βαρύτητας των εγκλημάτων που φέρονται να διαπράχθηκαν
Παρά τους παραπάνω περιορισμούς, το Παλαιστινιακό Κράτος μπορεί να αξιοποιήσει αποτρεπτικά μια πιθανή συμμετοχή του στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο, αντιτάσσοντας στην στρατιωτική “αποτρεπτική ισχύ” του Ισραήλ το δικό του αμυντικό, προληπτικό και αποτρεπτικό νομικό οπλοστάσιο, βάσει του οποίου θα μπορούσε να προσβάλει το καθεστώς ασυλίας που προσδίδουν στο Ισραήλ οι σύμμαχοί του, κυρίως οι ΗΠΑ και η Βρετανία.
Επίσης προληπτικά, πάντως, οι ΗΠΑ με ομάδα γερουσιαστών και από τα δύο κυρίαρχα αμερικανικά κόμματα, απείλησαν τους Παλαιστινίους πως αν χρησιμοποιήσουν τη συμμετοχή τους στους διεθνείς οργανισμούς “επιθετικά” κατά του Ισραήλ, τότε θα παύσουν την χρηματοδότηση της Παλαιστινιακής Αρχής και θα κλείσουν τα γραφεία της στην Washington. Στο ίδιο μήκος κύματος, αν και σε χαμηλότερους τόνους, η Βρετανία – πριν τη διεξαγωγή της ψηφοφορίας και ως όρο για τη στήριξη του Παλαιστινιακού αιτήματος – ζήτησε δέσμευση της Παλαιστινιακής Αρχής πως δεν θα κινηθεί κατά του Ισραήλ και θα επιστρέψει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων χωρίς προϋποθέσεις (γεγονός που θα ακύρωνε πλήρως τα όποια οφέλη από την αναγνώριση της Παλαιστίνης ως κράτους). Το Ισραήλ, από την πλευρά του, δήλωσε πως απαντήσει “ανάλογα” αν οι Παλαιστίνιοι προβούν σε κάποια ενέργεια σε βάρος τους, απέσυραν ή δεν επανέλαβαν, ωστόσο, τις πρότερες απειλές τους για οικονομικές κυρώσεις με τη μορφή κατακράτησης των πόρων που εισπράττουν για λογαριασμό της Παλαιστινιακής Αρχής από τελωνειακούς δασμούς και φόρους από προϊόντα που διακινούνται μέσω των Ισραηλινών λιμανιών και αεροδρομίων
Ο υποχωρητικός, τουλάχιστον, πρόεδρος της Παλαιστνιακής Αρχής Mahmoud Abbas (που αντιμεττωπίζει τεράστιο οικονομικό πρόβλημα και αδυνατεί να καταβάλει ακόμη και τους μισθούς των δημοσίων υπαλλήλων του) αν και δεν δέχθηκε δημόσια αυτές τις απαιτήσεις, δήλωσε πως η Παλαιστίνη θα χρησιμοποιήσει τη συμμετοχή της στους διεθνείς οργανισμούς “υπεύθυνα” και “με θετικούς τρόπους.