Την 1 Νοεμβρίου 5:58 πμ (τοπική ώρα) εκτοξεύτηκε από το Κέντρο Εκτόξευσης Δορυφόρων Jiuquan, στην επαχία Gansu της βορειοδυτικής Κίνας, το διαστημόπλοιο Shenzhou-8 με προορισμό τον πρωτότυπο κινεζικό διαστημικό σταθμό-εργαστήριο Tiangong-1, που είχε απογειωθεί από την ίδια τοποθεσία στις 29 Σεπτεμβρίου. Η επιχείρηση αποτελεί την πρώτη απόπειρα πρόσδεσης διαστημικής κάψουλας σε δορυφορική μονάδα για την Κίνα κι αν αποδειχθεί επιτυχής, θα σηματοδοτήσει ένα μεγάλο τεχνολογικό κατόρθωμα κι ένα καθοριστικό βήμα στο αναπτυσσόμενο διαστημικό πρόγραμμα της χώρας.
Η επιχείρηση είναι καθοριστικής σημασίας, γιατί είναι η πρώτη φορά που θα δοκιμαστούν σε πραγματικές συνθήκες περιφοράς γύρω από τη γη τα συστήματα αυτόματης πρόσδεσης, η ορθή και ακριβής λειτουργία των οποίων αποτελεί προϋπόθεση για την οικοδόμηση ενός πλήρως λειτουργικού και μόνιμου επανδρωμένου κινεζικού διαστημικού σταθμού, που συνιστά τον μακροπρόθεσμο στόχο που έχει θέσει η Κίνα μέχρι το 2020 στο αναπτυξιακό χρονοδιάγραμμα του προγράμματος.
Σύμφωνα με τον σχεδιασμό, θα διεξαχθούν δύο δοκιμές πρόσδεσης, στις οποίες το περιθώριο λάθους είναι μικρότερο απο 20εκ. Αν η πρώτη είναι επιτυχής, τα δύο σκάφη θα παραμείνουν συνδεδεμένα για 12 μέρες, οπότε και θα αποσυνδεθούν για να επιχειρηθεί μια δεύτερη δοκιμή πρόσδεσης. H συνάντηση των δύο σκαφών υπολογίζεται πως θα λάβει χώρα εντός δύο ημερών από την εκτόξευση.
Το διαστημόπλοιο αποτελείται από δύο κύρια μέρη, τον θαλαμίσκο Shenzhou VIII, που σύμφωνα με τις προδιαγραφές του μπορεί να μεταφέρει και ανθρώπους σε επανδρωμένες αποστολές, και τον πύραυλο Long March II-F (Μακρά Πορεία II-F), τον μεγαλύτερο και ισχυρότερο πύραυλο που διαθέτει η Κίνα.
Το διαστημικό πρόγραμμα της χώρας βρίσκεται αρκετές δεκαετίες πίσω από τα αντίστοιχα προγράμματα της Ρωσίας και των ΗΠΑ, ωστόσο θεωρείται πως έχει δύο κύρια πλεονεκτήματα, που σε βάθος χρόνου μπορούν να επιτρέψουν στην Κίνα όχι μόνο να καλύψει το χαμένο έδαφος, αλλά και να ηγηθεί της διαστημικής εξερεύνησης.
Το πρώτο προτέρημα είναι ο πενταετής σχεδιασμός των σχετικών προγραμμάτων, που επιτρέπει την σταδιακή αλλά σίγουρη επιστημονική πρόοδο, καθώς και την εξασφάλιση της αναγκαίας χρηματοδότησης ανεξάρτητα από τρέχουσες πολιτικές διαδικασίες και άλλα οικονομικά μελήματα. Το δεύτερο προτέρημα είναι η υιοθέτηση μιας προσέγγισης στην επιστημονική και τεχνολογική ανάπτυξη αντίστροφη από εκείνη που ακολούθησαν άλλα κράτη με ανεπτυγμένη διαστημική βιομηχανία: η προτεραιότητα που δόθηκε στην εξέλιξη της τεχνολογίας αυτόματης πρόσδεσης των διαστημικών σκαφών έναντι της χειροκίνητης και ανθρώπινα κατευθυνόμενης πρόσδεσης. Αυτή η επιλογή αναιρεί τον κίνδυνο που ενέχουν οι επανδρωμένες αποστολές, συνιστά όμως μια τεχνολογικά φιλόδοξη πρακτική. Αν η επιχείρηση στεφθεί με επιτυχία, θα είναι η τρίτη δύναμη, μετά τη Ρωσία και το Ευρωπαϊκό Διαστημικό Πρακτορείο που θα έχει ανατπύξει τη σχετική τεχνολογία. Σημειωτέον ότι οι ΗΠΑ δεν κατέχουν αυτή τη δυνατότητα προς το παρόν. Ίσως ένα τρίτο προτέρημα που συνδέεται και με την τεχνολογική και με την οικονομική προσέγγιση του κινεζικού διαστημικού προγράμματος είναι η χρήση μίας δορυφορικής μονάδας, της Tiangong-1, για πολλαπλές διαστημικές αποστολές, που μειώνει δραματικά το κόστος των προγραμμάτων. Ο πρωτότυπος διαστημικός σταθμός φέρει θέσεις για την πρόσδεση τριών διαφορετικών αρθρωμάτων ταυτόχρονα, του Shenzhou-8 και των Shenzhou-9 και -10.
Οι δύο επόμενες διασ
τημικές αποστολές έχουν προγραμματιστεί να λάβουν χώρα εντός του 2012, ενώ τουλάχιστον μία από τις δύο θα είναι επανδρωμένη. Ως μέρος της προετοιμασίας γι αυτές τις αποστολές, το παρόν διαστημόπλοιο Shenzhou-8 εξοπλίστηκε με όλα εκείνα τα μηχανήματα που θα χρησιμοποιούνταν εάν ήταν επανδρωμένο, προκειμένου να δοκιμαστούν οι λειτουργίες τους και να γίνουν οι απαραίτητες βελτιώσεις απόδοσης και ασφάλειας. Η ασφάλεια και η υγεία των μελών πληρώματος των μελλοντικών αυτών αποστολών είναι ιδιαίτερα σημαντική για τη Κίνα, καθώς διαθέτει μικρό ακόμη αριθμό αστροναυτών από μόλις δύο σειρές εκπαιδευμένων. Οι 9 αστροναύτες που θα στελεχώσουν τις επόμενες αποστολές έχουν ήδη επιλεγεί, 7 άνδρες και 2 γυναίκες, και έχουν αρχίσει να εκπαιδεύονται στην χειροκίνητη πρόσδεση.
Η Κίνα δεν έχει πολλές συνεργασίες στον τομέα της εξερεύνησης του διαστήματος, αφενός λόγω του μικρού αριθμού των χωρών που κατέχουν την ώριμη τεχνολογία και τους πόρους για να διατηρήσουν ένα τέτοιο πρόγραμμα, αφετέρου λόγω της υψηλής σπουδαιότητας και της απόρρητης φύσης τέτοιων προγραμμάτων εξαιτίας των δυνατών στρατιωτικών και οικονομικών εφαρμογών τους, καθιστώντας αυτόν τον τομέα δραστηριότητας καίριο πεδίο ανταγωνισμού μεταξύ κρατών και συνασπισμών κρατών. Αν και αυτό αποτέλεσε αιτία αργής προόδου του κινεζικού διαστημικού προγράμματος, η ανάπτυξη πρωτότυπων τεχνολογιών μειώνει την εξάρτησή της Κίνας από τους κύριους ανταγωνιστές της, ενώ της δίνει και τη δυνατότητα να διαπραγματευτεί με τρίτες χώρες την ανταλλαγή τεχνολογιών με πρώτα υλικά που χρειάζεται η κινεζική οικονομία και βιομηχανία, τροφοδοτώντας με τον τρόπο αυτό περαιτέρω την ανάπτυξή της και εξασφαλίζοντας την ενεργειακή της ασφάλεια.
Μέσα στους στόχους του κινεζικού διαστημικού προγράμματος το αμέσως επόμενο διάστημα, πιθανώς εντός του 2013, είναι η εξερεύνηση της Σελήνης με ειδικό όχημα, μέρος της οποίας θα αποσκοπεί στον εντοπισμό εκμεταλλεύσιμων πετρωμάτων και στοιχείων. Απο αυτήν την αποστολή οι κινεζικές αρχές ελπίζουν να προκύψουν οι απαραίτητες γνώσεις και εμπειρίες για την βελτίωση των τεχνολογιών στους τομείς των πυραύλων, της μετακίνησης και του εντοπισμού, που θα καταστήσουν δυνατή την πραγματοποίηση μελλοντικών αποστολών στον Άρη και την Αφροδίτη. Υπάρχουν επίσης σχέδια για την αποστολή ανθρώπων στη Σελήνη, μετά το 2020.
Το διαστημικό πρόγραμμα των ΗΠΑ έκλεισε ένα μεγάλο κύκλο το καλοκαίρι, με την διακοπή των αποστολών των σκαφών “Discovery”, “Endeavor” και “Atlantis” στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό, τον οποίο οι ΗΠΑ διαχειρίζονται μαζί με τον Καναδά, τη Ρωσία, την Ιαπωνία και άλλες 11 Ευρωπαϊκές χώρες. Εφεξής, για την αποστολή αστροναυτών στον ΔΔΣ οι ΗΠΑ θα εξαρτώνται από τις ρωσικές αποστολές με τα σκάφη Soyuz, με κόστος συμμετοχής που ανέρχεται στα 54 εκ. δολάρια ανά επιβάτη, που αναμένεται να αυξηθεί από το 2014 στα 63 εκ δολάρια. Η οικονομική κρίση του 2008 οδήγησε σε σημαντικές περικοπές του διαστημικού προγράμματος από την κυβέρνηση Obama, υιοθετώντας ένα πιο στοχευμένο μακροπρόθεσμο σχέδιο, βάσει του οποίου η NASA φιλοδοξεί να αναπτύξει τις τεχνολογίες που θα τις επιτρέψουν να στείλει αποστολές πρώτα σ’ έναν κοντινό αστεροειδή κι έπειτα στον Άρη.
Στα σχέδια της Ρωσίας περιλαμβάνεται η κατασκευή μιας μόνιμης βάσης στη Σελήνη και μια πιθανή αποστολή στον Άρη, εκτός όμως σαφούς χρονικού πλαισίου. Το 2020, ωστόσο, αναμένεται να κλείσει ο Διεθνής Διαστημικός Σταθμός, κι αν η Ρωσία, οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους δεν φροντίσουν να τον αντικαταστήσουν, η Κίνα θα είναι η μόνη δύναμη που θα διατηρεί επανδρωμένο διαστημικό σταθμό, μια θέση υψηλού συμβολισμού και κύρους.
Η τωρινή αποστολή του Shenzhou-8 στο διάστημα υπηρετεί και ιατρικούς και ερευνητικούς σκοπούς. Συγκεκριμένα, η Κίνα συνεργάστηκε με το διαστημικό κέντρο και με πανεπιστήμια της Γερμανίας για τον σχεδιασμό και υλοποίηση του SIMBOX (Science in Microgravity Box – μεταφράσιμο ως Κουτί Επιστήμης σε Μικροβαρύτητα), μιας εγκατάστασης για την διενέργεια πειραμάτων στους τομείς της βιολογίας και της ιατρικής. Η εγκατάσταση φιλοξενεί 40 συνολικά πειραματικές μονάδες, κάποιες από τις οποίες θα εκτεθούν σε συνθήκες διαστημικής ραδιενέργειας και μηδενικής βαρύτητας και κάποιες θα τοποθετηθούν σε σύστημα φυγοκέντρωσης που παράγει βαρυτικές συνθήκες παρόμοιες με αυτές της Γης. Η σύγκριση μεταξύ ζευγών δειγμάτων θα παράσχει πληροφορίες για τα συμπτώματα της μικροβαρύτητας στα βιολογικά δείγματα. Ένα πείραμα αποσκοπεί στη μελέτη της κρυσταλλοποίησης ιατρικά σχετικών βιομακρομορίων ώστε να απαντηθούν ερωτήματα που αφορούν την επίδραση της βαρύτητας στις βιολογικές διαδικασίες και την ενδυνάμωση του ανοσοποιητικού συστήματος. Ένα δεύτερο πείραμα αφορά τη μελέτη των υλικών και ενεργειακών ροών σε ένα κλειστό σύστημα, που εν προκειμένω αποτελείται από ένα μικρο-οικοσύστημα από φύκια και ψάρια. Στόχος του πειράματος είναι η ανάπτυξη ενός συστήματος βιολογικής υποστήριξης που θα παράγει οξυγόνο, φαγητό και θα επεξεργάζεται νερό για μελλοντικές διαστημικές αποστολές μεγάλης διάρκειας. Στα πλαίσια εντός τρίτου πειράματος θα μελετηθεί η κρυσταλλοποίηση ιατρικά σχετικών πρωτεϊνών στο διάστημα και αποσοκοπεί στην ανάπτυξη νέων φαρμακευτικών συστατικών που θα εξουδετερώνουν βακτήρια ανθεκτικά στα φάρμακα και παράσιτα που προκαλούν ελονοσία.
Παρελθόντα ορόσημα στο διαστημικό πρόγραμμα της Κίνας
- Οκτώβριος 2003: Πραγματοποιείται η πρώτη επανδρωμένη διαστημική αποστολή γύρω από τη Γη με το σκάφος Shenzhou-5.
- Οκτώβριος 2005: Πραγματοποιείται πολυεπανδρωμένη διαστημική αποστολή με το σκάφος Shenzhou-6
- Οκτώβριος 2007: Το πρώτο εξερευνητικό διαστημικό όχημα Chang’e-1 τίθεται σε τροχιά γύρω από τη Σελήνη, λαμβάνοντας φωτογραφίες υψηλής ανάλυσης της επιφάνειάς της.
- Σεπτέμβριος 2008: Η Κίνα γίνεται η τρίτη χώρα που πραγματοποιεί “διαστημικό περίπατο”, δηλαδή διεξάγει εργασίες εκτός του διαστημικού οχήματος (Shenzhou-7)
- Οκτώβριος 2010: Παραγματοποιείται η αποστολή του δεύτερου εξερευνητικού σκάφους Chang’e-2 σε τροχιά γύρω από τη Σελήνη.
- Σεπτέμβριος 2011: Εκτοξεύεται και τίθεται σε τροχιά η πρωτότυπη διαστημική μονάδα Τiangong-1, στην οποία θα διεξαχθούν δοκιμές πρόσδεσης με τα διαστημικά σκάφη Shenzhou-8, 9 και 10.
Πηγές
– K. Kremer, “Shenzhou-8 rolled out for Blastoff to China’s 1st Space Station on November 1“, Universe Today, October 31, 2011.
– K. Kremer, “China launches Shenzhou-8 bound for Historic 1st Docking in Space“, Universe Today, November 1, 2011.
– “Special Report: China launches Shenzhou9 spacecraft XINHUANEWS“, Xinhuanet.
– Zhou Erjie, “Heads “up” for Chinese approach to key space maneuver“, Space Daily, November 1, 2011.
– “China mulls over sending female “taikonauts” into space“, Space Daily, November 1, 2011.
– Shi Shouhe, Li Huizi, “China’s first manual space docking hopefully 2012“, November 1, 2011.
– L. Watt, “China’s Space Program Winds Up, Targets Moon, Mars And Venus“, Huffington Post, July 7, 2011.
– “German-Chinese SIMBOX ready for launch“, Space Daily, October 31, 2011.
– “Backgrounder: Major moments of China’s rocket launches“, Xinhuanet, October 27, 2011.
– Dean Cheng, “Five Myths About China’s Space Program“, Heritage Foundation, September 29, 2011.
– W.R. Hawkins, “Forfeiting U.S. Leadership in Space“, Family Security Matters, March 7, 2011.